XK tôm sang Nhật đạt kết quả tốt về chất, cụ thể là sau khi Thông tư 03/2012/TT- BNNPTNT ban hành ngày 16/1/2012 về việc bổ sung các chất Cypermethrin, Detamerthrin, Enrofloxacin vào danh mục cấm dùng trong sản xuất kinh doanh thủy sản, sau một tháng triển khai đã có kết quả rõ rệt. Theo phản hồi của DN Nhật Bản thì trong tháng 3 chỉ có duy nhất một lô hàng tôm NK từ VN bị cảnh báo có chứa chất kháng sinh Enrofloxacin.
Một tin mừng khác, theo tài liệu của Hải quan, trong 2 tháng đầu năm 2012, kim ngạch XK tôm sang Nhật Bản đạt 67.544 triệu USD, tăng 12% so cùng kỳ năm ngoái. Việc đạt kết quả tốt trong XK tôm sang Nhật có ý nghĩa rất lớn đối với ngành thủy sản VN. Thứ nhất, Nhật Bản là thị trường XK tôm trọng điểm của VN. Thứ hai, thị trường Nhật Bản là thị trường rất khắt khe, khi con tôm VN vào được thị trường này thì sẽ thuận lợi vào các thị trường khác.. Ngoài ra, trong tình hình hiện nay các thị trường XK tôm khác của VN như châu Âu, Hoa Kỳ có dấu hiệu giảm nhập và giảm giá do nguồn cung tôm từ Ấn Độ và Trung Mỹ, sản lượng tôm của vịnh Mêhicô tăng thì thị trường Nhật càng có ý nghĩa hơn
Khi trao đổi với PV về vấn đề phải chăng số lô hàng bị nhiễm hóa chất cấm trong tôm từ đầu năm đến nay giảm là nhờ ngành chức năng ráo riết kiểm tra, thanh tra… ông Trương Đình Hòe - Tổng Thư ký Vasep nhấn mạnh: Chủ trương loại bỏ hóa chất cấm có hại sức khỏe người tiêu dùng trong tôm XK của Bộ NN-PTNT là hoàn toàn đúng, tuy nhiên, ngành chức năng nên thực thi chủ trương trên theo cách khoa học hơn như Vasep và các DN nhiều lần kiến nghị. Cụ thể là kiểm tra và ngăn chặn việc sử dụng các hóa chất cấm ngay từ khâu con giống và nuôi trồng thay vì tăng cường kiểm tra, thanh tra…
Ông Hòe cho rằng, từ khi Bộ NNPTNT ban hành Quyết định số 2654 kiểm tra hóa chất cấm trong các lô hàng tôm XK qua kiểm tra các lô hàng của DN không có tác dụng nhiều trong ngăn chặn tình trạng trên mà chỉ gây phiền hà và tốn kém nhiều hơn cho DN. Thực tế, khi DN VN xuất một lô hàng tôm sang Nhật thì trên hết, chính các DN xuất hàng VN phải bảo đảm 100% lô hàng của mình không nhiễm hóa chất cấm, bởi nếu có nhiễm hóa chất cấm thì chính DN bị thiệt hại nặng nề nhất, bị trả lại hàng và mất uy tín. Ngoài ra, phía DN nhận hàng Nhật Bản (hoặc các nước châu Âu, Hoa Kỳ …) đều không dùng chứng thư xác nhận của phía VN làm căn cứ mà họ luôn lấy mẫu ngẫu nhiên, tự mang đi kiểm tra tại các phòng thí nghiệm mà họ tin tưởng.
Lo... dịch bệnh
Việc đạt kết quả tốt khi tôm XK sang Nhật giảm nhiễm hóa chất chỉ mới là niềm vui tạm thời, không chắc về lâu dài kết quả này sẽ được duy trì bởi tình hình quản lý tôm giống hiện rất bất ổn.
Theo thông tin từ các Sở NN-PTNT các tỉnh ĐBSCL thì tình hình dịch bệnh tôm đang diễn biến rất phức tạp, chưa có dấu hiệu giảm. Nguyên nhân cơ bản nhất là chưa có giải pháp giải quyết một cách căn cơ, bài bản. Do vậy, từ đầu năm đến nay đã có khoảng 82.000 ha ao nuôi tôm bị dịch bệnh gây thiệt hại cho cả người nuôi lẫn DN chế biến. Việc các áo tôm bị nhiễm bệnh có nhiều nguyên nhân, trong đó có nguyên nhân quan trọng là nguồn tôm giống không bảo đảm an toàn, sạch bệnh, không rõ nguồn gốc...
Cụ thể về tôm chân trắng, là giống tôm mới phát triển ở VN vài năm gần đây, nhưng có tốc độ phát triển rất nhanh và còn tiếp tục tăng nhanh trong thời gian tới do được thị trường ưa chuộng. Theo Vasep, năm 2011 cả nước có 656.426 ha nuôi tôm thì đã có 33,049 ha nuôi tôm chân trắng. Tuy nhiên, nguồn gốc tôm chân trắng lại là một vấn đề tiềm ẩn nhiều bất ổn.
Thứ nhất là do VN chưa có trình độ sản xuất được giống tôm chân trắng bố mẹ đạt chuẩn, nên đã cho phép NK nguồn tôm giống bố mẹ trong tình hình chưa có chuẩn mực, tiêu chí đánh giá chất lượng, đánh giá và kiểm tra khả năng có mầm bệnh, tìm hiểu nguồn gốc… của những con tôm giống đầu dòng này. Các DN nuôi tôm thì cho biết họ NK tôm chân trắng là căn cứ vào sự tin tưởng vào khách hàng theo các thông tin mà họ cung cấp, quảng bá khi bán hàng, sau đó là căn cứ vào khả năng sinh sản và sống sót khi mang về VN của số tôm giống bố mẹ này.
Bất ổn thứ hai, khi số lượng tôm chân trắng bố mẹ NK không nhiều, nhưng nguồn tôm chân trắng giống vẫn tràn ngập thị trường, gấp 2 đến 3 lần khả năng nhân giống từ nguồn tôm giống NK chính thức. Cụ thể, theo số liệu của Vasep, năm 2011 Tổng Cục Thủy sản đã cấp phép NK 385.437 con tôm giống chân trắng bố mẹ vào VN từ nhiều nước, trong đó khoảng 70% là từ Thái Lan và Singapore...
Theo các chuyên gia, trong số lượng 385.437 con tôm giống bố mẹ nêu trên thì cao nhất cũng chỉ có thể sản sinh ra khoảng 18 tỉ con giống, nếu thả nuôi theo mật độ trung bình tại VN hiện nay là 100 con giống/m2 thì với 33.049 ha nuôi tôm chân trắng năm 2011 cần khoảng 33 tỉ con tôm giống, như vậy đã có khoảng 15 tỉ con giống tôm chân trắng không rõ nguồn gốc, không thể bảo đảm về nguồn gốc, khả năng kháng bệnh, có mang mầm bệnh hay không ...
Rất lo lắng khi dịch bệnh tôm dù đã xảy ra nhiều năm nhưng chưa có giải pháp ngăn chặn, giải quyết cụ thể. Mới đây, Bộ NN-PTNT cũng vừa cảnh báo hiện dịch bệnh tôm đang diễn biến phức tạp, lan rộng và nhanh. Cụ thể, tại Trà Vinh hiện có trên 31 triệu con tôm giống bị chết vì dịch bệnh trên diện tích 1.000 ha mặt nước; tại Sóc Trăng, diện tích tôm nuôi bị nhiễm bệnh cũng lên đến 260 ha; tại Tiền Giang hiện có khoảng 64 ha tôm nuôi bị nhiễm bệnh... Tính từ đầu năm 2012 đến nay, toàn tỉnh Cà Mau cókhoảng 4.500 ha diện dích tôm nuôi bị chết. Đa phần tôm chết do bệnh hoại tử gan tụy, đốm trắng, đỏ thân…
Dù Bộ NN-PTNT chỉ đạo: Các địa phương cần tập trung kiểm soát chặt chẽ lịch thả nuôi và công tác kiểm dịch để bảo đảm chất lượng và số lượng con giống, cần có những chương trình giám sát vùng nuôi, thực hiện đúng mật độ, bảo đảm môi trường vùng nuôi. Tuy nhiên, với những bất ổn về tôm giống, các giải pháp đang thực hiện vẫn chỉ là phần ngọn, còn phần gốc... vẫn đang là bài toàn chưa có lời giải!